Kara delikler oluşur ama...

[Admin]

Dünya tarihinin en büyük bilimsel deneyi evreni anlama yolunda yepyeni ufuklar açacak.

İnsanlık tarihinin en büyük bilimsel deneyinin ilk önemli aşaması dün başarıyla geçildi. 27 kilometre uzunluktaki tünelde hızlandırılarak döndürülen proton parçacıkları, bugüne kadarki en yüksek enerjiyle kafa kafaya çarpıştırıldı.

Çarpışma sırasında ortaya çıkabilecek çok sayıda kara deliğin doğum ve yokoluş sürecini kaydetmiş olmayı uman bilimciler, verilerin analizi sonucunda evrenin yapıtaşlarına ilişkin çok önemli bilgilere ulaşabilir.

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nde (CERN) görevli Türk araştırmacı Dr. Bilge Demirköz, elde edilen enerjiyle 18-24 ay arasında veriler elde edeceklerini bildirerek, daha sonra hızlandırıcının bazı parçalarının yenilenerek üst teknolojiye çıkarılacağını belirtti. Demirköz, daha sonra deneye tekrar başlayacaklarını ve şu anki enerjinin de üst seviyelerine çıkacaklarını söyledi.
Demirköz, deneyde kara deliklerin oluşumuna ilişkin ise şöyle konuştu: ''Bu enerjiyle oluşsaydı, kara delikler zaten oluşmuştu. Deneyde bir çeşit kara delik çıkması mümkün ama onun adı aslında kara delik değil, mini kara delik. Bunlar mikroskopik boyutlarda bizim anladığımız şekilde evreni ve yıldızları yutan kara deliklerden çok farklı. Oluşup yok olabilen çok hızlı parçacıkların özellikleri. Halkımız korkmasın, bugünkü güçte kara delikler anlaşılan anlamda oluşmadı ve zaten oluşamazdı.''

Dr. Bilge Demirköz, evrenin oluşum sırlarını ortaya çıkarması beklenen ve dün en yüksek enerjinin açığa çıkarıldığı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı deneyine ilişkin olarak, ''Bu deney başladıktan 6 ay sonra bizden yeni fizik buluşlarını bekleyebilirsiniz'' dedi.

Çarpışmada ortaya çıkan 7 TeV (proton başına 3.5 teraelektronvolt) değerindeki enerji, bugüne kadar bir parçacık çarpıştırıcısında elde edilen en yüksek enerjinin yaklaşık 3.5 katı.

Oxford Üniversitesi'nde CERN'deki 4 deney setinden biri olan Atlas detektörünün iç yapımında çalışıp ardından iki yıl CERN'de doktora sonrası çalışması yapan Demirköz, deneyde şu an itibariyle saniyede toplamda 80-90 çarpışma yaşandığını ve deneyin saniyede 40 milyon çarpışmaya çıkmasının öngörüldüğünü anlattı. Demirköz, deneyin amaçlarına ilişkin şöyle konuştu:
''Yerçekimi ve elektromanyetik kanunları gibi fizik kanunları bilim insanları tarafından bilinen kanunlar. Fakat son 50 yılda gördük ki yüksek enerjilerde fizik kanunları farklı çalışıyor. Evren başlangıcında sıcak ve yoğun bir ortamda oluşmuş. İşte biz de evrenin çok yoğun enerji ve sıcak bir yerde oluştuğunu bildiğimizden buradaki deneyi evrenin yapıtaşı olup, burada çarpıştırdığımız ufacık protonlar için büyük patlamaya benzetebiliriz.

4 BOYUTTAN FAZLASI OLABİLİR
Büyük patlama sırasındaki fizik kanunlarının şu an etrafımızda gördüğümüz fizik kanunlarından farklı olduğunu biliyoruz. Bu nedenle bu fizik kanunlarını anlamak istiyoruz. Mesela biz şu anda üç boyutta yaşıyoruz. Artı bir boyut olarak zamanı koyduğumuzda 4 boyuta çıkabilir. Ama daha yüksek boyutlarda yaşıyor olabiliriz. Fakat farkında olmayabiliriz. Görmediğimiz boyutlar olabilir. Bu da evrenin sırrı olabilir.

Bu boyutları şu anki doğada değil ama yüksek enerjilerde görme ihtimalimiz artıyor. Mesela burada bulmaya çalıştığımız olaylardan bir tanesi ekstra boyutların izini bulabilmek. Tüm maddeye kütlesini verdiğini düşündüğümüz 'Higgs' parçacığını bulmaya çalışıyoruz. Bunun olduğunu tahmin ediyoruz ve varsa bulmak istiyoruz.''

DÜNYA REKORU KIRILDI
CERN'de halen deney verilerinin analizinde çalıştığını dile getiren Demirköz, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın 10 Eylül 2008'de en düşük enerjide çalıştırıldığını ve 19 Eylül'de ise hızlandırıcıda bir arıza olduğunu anımsattı.